Wraz z zeszłoroczną nowelizacją ustaw podatkowych (na podstawie ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw) od 1 stycznia do obrotu prawnego wprowadzono nowy rodzaj ulgi, tzw. IP box lub innovation box. Ulga IP Box pozwoli na płacenie niższego podatku dochodowego (5 proc.) firmom, które osiągają przychody z komercjalizacji praw własności intelektualnej, powstałej w wyniku działalności badawczo-rozwojowej (B+R).
Prawo do obniżonego opodatkowania
Zgodnie z nowo dodanym do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych art. 24d stosowanie preferencyjnej 5% stawki podatkowej odnosi się do dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej, którymi są wytworzone, rozwinięte lub ulepszone przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej:
1) patenty,
2) prawa ochronne na wzór użytkowy,
3) prawa z rejestracji wzoru przemysłowego,
4) prawa z rejestracji topografii układu scalonego,
5) dodatkowe prawa ochronne dla patentu na produkt leczniczy lub środek ochrony roślin,
6) prawa z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczone do obrotu,
7) wyłączne prawo, o którym mowa w ustawie o ochronie prawnej odmian roślin,
8) autorskie prawa do programu komputerowego.
Powyższe prawa własności intelektualnej celem stosowania preferencji Innovation Box muszą podlegać ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska lub innych umów międzynarodowych, których stroną jest Unia Europejska. Zastosowanie omawianej ulgi będzie możliwe wówczas, gdy podatnik będzie właścicielem, współwłaścicielem lub będzie posiadał wyłączną licencję do korzystania z powyżej wskazanych praw własności intelektualnej. Aby więc skorzystać z preferencyjnego opodatkowania, rozwiązanie musi być chronione jednym zawartych w katalogu praw (lub tez wystarczy iż zostało dokonane zgłoszenie i istnieje ekspektatywa ochrony).
Katalog kwalifikowanych praw z własności intelektualnej ma charakter zamknięty
Innovation Box dopuszcza także odpowiednie stosowanie przepisów o kwalifikowanych prawach własności intelektualnej do ekspektatywy uzyskania tych praw w związku z dokonanym zgłoszeniem lub złożeniem wniosku do właściwego organu. Należy jednak pamiętać, iż w przypadku wycofania zgłoszenia na ochronę lub odmowy jej udzielenia, podatnik jest zobowiązany opodatkować dochody z tych praw na zasadach ogólnych. Warto tutaj przytoczyć przykład rozwiązań stosowanych w Irlandii, zgodnie z którymi przedsiębiorstwa MŚP nie muszą uzyskiwać formalnej ochrony patentowej, aby korzystać z rozwiązania IP Box (zwane w Irlandii Knowledge Development Box), a wystarczy, że opracowane rozwiązanie jest nowe, nie oczywiste i użyteczne, a podatnik uzyska z urzędu patentowego jedynie zaświadczenie, że rozwiązanie jest „patentowalne”.
Istotne jest w tym miejscu podkreślenie, iż w czasach coraz szybciej rozwijających się technologii i ich dostępności na rynku oraz faktu kreowania wielu rozwiązań technologicznych poprzez kooperacje różnych podmiotów (współpraca zarówno krajowa, jak i międzynarodowa), przepisy Innovation Box rozpoznają te sytuacje i pozwalają na korzystanie z preferencyjnego opodatkowania nie tylko dla rozwiązań w całości rozwiniętych przez podatnika, ale też z tych, które są przez niego dalej ulepszane, np. przedsiębiorca kupuje od jednostki naukowej lub innego przedsiębiorcy opatentowane rozwiązanie technologiczne, a następnie udoskonala je według zapotrzebowania rynkowego swoich klientów.
Podstawa opodatkowania dla celów IP Box
Podstawę opodatkowania stanowi kwalifikowany dochód z wyżej wymienionych kwalifikowanych praw własności intelektualnej. W przypadku czerpania dochodu z kilku praw kwalifikowanych podstawą opodatkowania jest suma ich dochodów. Do dochodu (straty) z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej zalicza się osiągnięty przez podatnika w roku podatkowym dochód (strata):
– z opłat lub należności wynikających z umowy licencyjnej, która dotyczy kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
– ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;
– z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej uwzględnionego w cenie sprzedaży produktu lub usługi,
– z odszkodowania za naruszenie praw wynikających z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, jeżeli zostało uzyskane w postępowaniu spornym, w tym sądowym albo arbitrażu.
Aby ustalić kwalifikowany dochód podlegający opodatkowaniu stawką 5%, podatnik musi wykonać dwa zasadnicze kroki.
Po pierwsze, musi ze swojego dochodu wyodrębnić poszczególne strumienie dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnych (mapowanie). Mając na uwadze, iż Innovation Box udziela preferencji podatkowej jedynie dla dochodu z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej zawartego w sprzedawanych towarach, podatnik będzie musiał wyekstrahować ten właśnie dochód z całości dochodu, który uzyskuje ze sprzedaży danego produktu na rynku i posiadać w tym zakresie odpowiednią dokumentację. Pewnym ułatwianiem w takich sytuacjach jest przepis, zgodnie z którym w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie dochodu przypadającego na poszczególne kwalifikowane prawa własności intelektualnej, podatnik będzie mógł obliczyć dochód z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej dla tego samego rodzaju produktu lub usługi bądź dla tej samej grupy produktów lub usług, w których zostało wykorzystane kwalifikowane prawo własności intelektualnej.
Po drugie, podatnik musi obliczyć, w jakiej części wydzielony kwalifikowany dochód podlega opodatkowaniu stawką 5%. Ustawodawca, projektując przepisy Innovation Box, musiał kierować się wypracowanym przez OECD standardem BEPS Działanie nr 5. Główna sformułowana wytyczna dotyczy właśnie ustalania kwalifikowanego dochodu dla celu stosowania ulgi Innovation Box. Im większy będzie udział kosztów prac badawczo-rozwojowych podatnika lub niepowiązanych podmiotów w koszcie wytworzenia/nabycia danego kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, tym większa część dochodu z tego prawa będzie stanowiła dochód kwalifikowany podlegający stawce podatkowej 5%.
Wzór określający wysokość kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej:
(a+b * 1,3 / a+b+c+d) * dochód z kwalifikowanego prawa = dochód opodatkowany stawką 5%
a – koszty prowadzonych przez podatnika prac B+R związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej;
b – nabycie prac B+R związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej od podmiotu niepowiązanego;
c – nabycie prac B+R związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej od podmiotu powiązanego;
d – koszty nabycia kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, które podatnik ulepsza.
Obowiązek prowadzenia ewidencji
Podatnik, który chce skorzystać z omawianej preferencji, jest zobowiązany do prowadzenia szczegółowej ewidencji rachunkowej w sposób umożliwiający obliczenie podstawy opodatkowania, w tym powiązanie ponoszonych kosztów prac badawczo-rozwojowych z osiąganymi dochodami z praw własności intelektualnej powstałymi w wyniku przeprowadzenia tych prac. Należy podkreślić, że stosowanie Innovation Box jest prawem, a nie obowiązkiem podatnika i – jak z korzystaniem z każdej ulgi – z Innovation Box są związane dodatkowe obowiązki według zasady track and trace:
– wyodrębnienie każdego kwalifikowanego prawa własności intelektualnej w prowadzonej ewidencji rachunkowej;
– ewidencja musi zapewniać ustalenie kosztów, przychodów i dochodu z każdego prawa;
– ewidencja musi umożliwiać zastosowanie formuły wyliczenia dochodu kwalifikowanego do każdego prawa;
– tam, gdzie nie będzie możliwe prowadzenie ewidencji do każdego strumienia kwalifikowanego dochodu, będzie można prowadzić ewidencję zapewniającą ustalenie łącznego dochodu z tych praw lub produktów/usług, w których podatnik wykorzystuje kwalifikowane prawa własności intelektualnej.
W przypadku gdy na podstawie prowadzonej przez podatnika ewidencji rachunkowej ustalenie dochodu (straty) z kwalifikowanych praw własności intelektualnej nie będzie możliwe, podatnik jest obowiązany do zapłaty podatku na zasadach ogólnych.
Podobnie jak ulga podatkowa na B+R, również Innovation Box jest wykazywany w rocznym zeznaniu za dany rok.
Ip Box a ulga na działalność badawczo – rozwojową
Z formalnego punktu widzenia nowe przepisy o Innovation Box nie odwołują się do regulacji związanych z ulgą podatkową na prace badawczo-rozwojowe. W trakcie prac nad koncepcją nowej ulgi Innovation Box pojawiło się zagadnienie, czy nie uzależnić możliwości wykorzystania Innovation Box od konieczności wcześniejszego korzystania przez podatnika z ulgi podatkowej na B+R. Jednak tego typu zapis nie pojawił się w przepisach o Innovation Box, co należy przyjąć z aprobatą, gdyż byłoby to niepotrzebne usztywnianie systemu wspierania innowacji.
Niemniej jednak podatnicy, którzy zamierzają korzystać z Innovation Box, będą musieli przyłożyć dużą wagę do systemowego podejścia do identyfikacji praw kwalifikowanych i uzyskiwanych z nich dochodów, jak i z tym związanych kosztów, a także posiadania odpowiedniej dokumentacji ukazującej prowadzone prace badawczo-rozwojowe i ich rezultaty podlegające ochronie własności intelektualnej. Dla podatników korzystających z ulgi podatkowej na B+R ewidencja w zakresie kosztów kwalifikowanych do ulgi na B+R może służyć jako punkt wyjścia dla dokumentowania kosztów. Należy jednak pamiętać, iż katalog kosztów kwalifikowanych dla ulgi na B+R jest węższy niż zakres kosztów służących do obliczenia współczynnika dochodu kwalifikowanego.
Jak będzie działać w praktyce?
Nowe przepisy nie są jednoznaczne, jak też brak jest jasnych wytycznych dotyczących jej stosowania w praktyce. Ministerstwo jako przykład zastosowania IP BOX wskazuje producenta zabawek, który w założeniu ma patent na plastyczne klocki. To rozwiązanie licencjonuje na rynku. „Uzyskany w związku z tym dochód — przychody z opłat licencyjnych minus koszty uzyskania licencji, czyli koszty badań, prac rozwojowych, które doprowadziły do uzyskania patentu na wynalazek lub koszty zakupu patentu — podlega 5-procentowej stawce podatku”.
Skorzystać z IP Box będą mogli nie tylko właściciele patentów wniosków o ochronę własności intelektualnej, lecz także praw do wzorów użytkowych, przemysłowych, topografii układu scalonego i programów komputerowych. Na listę wpisano również prawa do produktów leczniczych, środków ochrony roślin, weterynaryjnych oraz nowych odmian roślin i ras zwierząt. Katalog praw ochrony własności intelektualnej kwalifikujących do niższej stawki podatkowej uwzględnia programy komputerowe, będą więc mogły skorzystać z nich również start-upy. IT to jeden z głównych zakresów ich działalności. Jednak IP box dotyczy spółek realizujących projekty B+R, co w praktyce będzie oznaczać konieczność udokumentowania zrealizowanej działalności badawczej, monitorowania, śledzenia jej efektów, a także przystosowania dokumentacji księgowej. Dla wielu przedsiębiorców na wczesnym etapie rozwoju może się to okazać zbyt czasochłonne i skomplikowane. W pierwszej kolejności podatnicy powinni wypracować wewnętrzną strategię zarządzania innowacją i prawami własności intelektualnej.
Szczególnie istotnym jest fakt, że z ulgi skorzystać będą mogli również programiści, na co wskazuje
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w odpowiedzi na indywidualną interpretację podatkową (0115-KDIT3.4011.224.2019.3.MR)
„W związku z tym, że w Polsce oprogramowanie – definiowane jako ogół informacji w postaci zestawu instrukcji, zaimplementowanych interfejsów i zintegrowanych danych przeznaczonych dla komputera do realizacji wyznaczonych celów – podlega ochronie jak utwór literacki z art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, oprogramowanie może być, zgodnie z wykładnią celowościową i kontekstualną (ww. Raport OECD), uznane za kwalifikowane IP w świetle rozszerzającej wykładni art. 30ca ust. 2 pkt 8 ustawy, jeśli jego wytworzenie, rozszerzenie lub ulepszenie jest wynikiem prac badawczo-rozwojowych.
Mając powyższe na uwadze, dochód z tytułu naliczonej w cenie usługi opłaty za prawo do korzystania z programu komputerowego – autorskiego oprogramowania, które stanowi utwór prawnie chroniony i zostało wytworzone w ramach prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, kwalifikuje się do dochodów z kwalifikowanego IP w rozumieniu art. 30ca ust. 7 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.”
Czy warto skorzystać z IP Box?
Innovation Box z pewnością zachęci część przedsiębiorców do wprowadzania efektów swoich prac B+R na rynek i ich ochrony. Nie obędzie się jednak bez problemów np. z obliczeniem poziomu przychodów uzyskiwanych z wdrożenia opatentowanych podzespołów czy określenia możliwości skorzystania z ulgi przy danej sytuacji podatkowej przedsiębiorcy, dlatego każdorazowo warto wystąpić z wnioskiem o indywidualną interpretację prawa podatkowego.
